Yetkililerden Bilgi İsteme Konusunda Gazeteciler denemek için

17 Şubat 2014, Maye Primera
Çev. Sebla Küçük

İktidar ortaya koymalar koyarlar ve gazeteciler bunları aşmaya çalışır – Kolombiyalı yazar Gabriel García Márquez’e göre gazetecilik işinin temelinde yatan, yazılı olmayan bir kuraldır. Ne var ki bazı hükümetler, yurttaşların bilgisine daha kolay erişilebilmesini sağlayan, hepsini kabul ederek bu kısıtlamaları kendi bütünleriyle indirmeye başladı.

Bugüne kadar yaklaşık 90 ülkede, veri toplamayı kısıtlamak üzere belli kuralların ve dağıtımının sağlanması gereken son depolama alanlarındaki bilgi içeriği gizliliği yasalarını kabul etmiştir. Bu tür özel düzenlemelerin olmadığı (demokratik) genel bile, etki erişimin, ifade özgürlüğü üzerinden için garanti altına alındığı varsayılır. Ancak bu ülkeleri bile bu tür birimleri kesinlikle şeffaflığı koruma altına almamaktadır. İlk olarak, gazeteciler dahil olmak üzere çoğu kişi, hükümetlerine ait bilgilere sahip olmayı düşünmeyeceğini düşünüyor.

Aşağıda, erişim kafesi düzenlemediği yapılar bile, işlemlerden bilgi talep ederken gazetecilerin işlerini kolaylaştırabilecek bazı özellikler ve parçacıklar bulunuyor. Gazeteciler doğru bilgilere ulaşabilirse, haberler daha kaliteli olur ve bu sayede yurttaşlar toplumlarının geleceğiyle ilgili sonuçlara göre daha iyi bilgilendirilmiş olur.

Bazı kilit noktalar:

Bilgi Nerede?

Bilgi arayan gazetecilerin yapacağı ilk iş, özellik bilgileri, hangi devlet düzeyinde olduğunu tespit etmeyi sürdürür. Genellikle aynı bilgi farklı hükümet organlarında mevcuttur ve denetimlerle ilgili bir düzenlemenin olmadığı durumlarda bu organlara, o etkiye erişimi de kontrol edebilir. Önemli bir husus olarak, gazeteciler en baştan başlangıçtan aradıkları yerlerden sadece üst düzey hükümet yetkililerinin masasında gizlenmiyor olabilir, herkese açık veri tabanlarında da bulunabileceğini göz önünde tutmalıdır. Bazen özel kurumların, önemlilikların bölge ofisleri gibi bakan daha az bürokrasi içeren yerlerde de istenen verileri düşünenler.

Aranan Bilgi “Gizli” Bilgi mi?

Gazeteciler, resmi bir bilgi deposunu kurmadan önce, istedikleri depolama tesisi veya başka bir ulusal yasa kapsamı devletin sırrı sayılmadığından veya başka bir düzenleme kapsamında istisna olarak kabul edilmediğinden emin olmalıdır. Ulusal koruma veya mali veya ticari sırlar içeren, cezai soruşturmalarla (duruşmasız yargılamalar) ve bürokratik makamda olmayan sıradan yurttaşların hayatıyla ilgili olan her tür bilgi genellikle gizli tutulur. Bunun dışında kalan her tür bilgi, kamuya açık bilgidir: Resmi istatistikler, bütçe uygulaması, devletle sözleşme yapan alıcıların aldığı ihaleler, vb. Herkese açık olan bilgiler – söylememize gerek olmasa da – sır olarak kabul edilemez.

Az Ama Öz

Bilgi sorgulama talebi ne kadar doğru yapılırsa, gazetecilerin sonuçlarından bir yanıt alma olasılığı de o kadar artar. Dilekçeler basit bir dille, istenen bölümleri net bir şekilde kullanmak için yazılmalıdır. Burada bileşenlerin sağladığı çok önemli: Gazeteciler aradıkları bilgileri belli bir süre içinde istiyorsa, bunu dilekçede belirtmelidir. Ayrıca dağıtımın nasıl verilmesi gerektiği de belirtilmelidir; örneğin. aylık veya yıllık raporlar şeklinde.

Soruları Tek Tek Sorun

Gazeteciler istihbaratına erişim talebinde bulunurken, sorularını tek tek sormalıdır. Yani kamu kurumundan sadece bir denetleyici bir cevap istemelidir. Cevap alamayacağınız uzun bir soru yazma listesi yerine, bilgi için birden fazla talepte bulunmakta daha iyidir.

Nazik ama Güçlü

Bir bilgi deposu bulunurken, yasalara atıf yapmak için. Başvuru dilekçenizi yazarken, belgelere göre farklı uluslararası bu hakkı güvence altına alan yasalardan ve anayasanın veya bilgi erişim yasalarının ilgili bilgilerinden bahsedin. Bilgiye erişim güvencesi altına alan bulunmadığı takdirde, Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi (Madde 19) ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (Madde 19) veya Amerika kıtasında Amerikan İnsan Hakları ve Ödevleri Bildirgesi (Madde IV), Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi (Madde 13 ) ) ve Yolsuzluğa Karşı Amerikalılar Arası Beyanname (metnin tamamı) gibi uluslararası belgelerden bazılarını satın alabilirsiniz.

Demokratik kurumlar, kamu kurumları, makamlarından bağımsız olarak, yurttaşlara zamanında ve doğru bilgi vermeyle ibadet. Ancak bazı kurumlar bu gerçeği unutabilir, bu nedenle gazeteciler her bilgi birikimini sorgulamak bu gerçeği – mükemmel ancak kesin bir dille – onları hatırlatmalıdır.

Talebin Kanıtı

Gazeteciler, bilgi birikimini korurken, beyannamelerin şartlarını ve teslimini kanıtlamak üzere, kamu kurumundan veya kamu yetkilisinden dilekçinin imzalı ve mühürlü bir nüshasını almalıdır. Ayrıca dilekçeye cevap verecek olan yetkiliyle sürekli irtibatta kalmak önemlidir, dolayısıyla talebin durumu takip edilebilir ve istenen veri veya belgeyle ilgili doğabilecek şüpheler net olarak alınabilir.

Israr Edin, Sürekli Israr Edin

Gazeteciler ısrarcı olmalıdır. İlk talebiniz yanıtsızsa veya verilen yanıt eksik veya muğlaksa, ikinci bir dilekçe verin. Gazeteciler ilk başvuruda hata yaparsa ( istenen kullanıcıyı net bir şekilde ifade edemezse), bunu düzeltmelidir. İkinci bir dilekçenin gerekli olduğu belgeler gazeteciler, demokratik ülkelerin tüm kamu görevlilerinin yurttaşlara bilgi verme konusunda yasal görevli olduğunu muhafaza etmek için daha güçlü bir dil kullanmalıdır.

Sessizlik de Haber Değeri Taşır

Yasalar ve uluslararası anlaşmalar gereği kamu görevlileri halka zamanında ve doğru bilgi vermek zorunda olsa da bilgi hazinesinde bulunmanın cevapsız bırakıldığı yerlerde da sık sık yaşanır. Ya da talep yanıtlansa bile, verilen bilgi eksik veya belirsiz olan gazetecilerin verileri karşılamaz. Özellikle halka açık bilgiye erişim sağlayan bir bölge dışında bu durum yaygın olarak görülüyor. Ancak birçok durumda, cevap vermeme, hükümetin bilgilerini koruma altına almak için kart olarak kullandığı bir politikadır. Bu durumda yönetimin sessiz kalması da haber olabilir: Örneğin, gazetecilerin yanıt vermeyen bilgileri barındırma sayısıyla ilgili bir haber verebilir ve bu bakışla ilgili şeffaflığın ortadan kaldırılmasını kınayabilir.

Maye Primera İspanyol El País gazetesi ve Arjantinli Clarín gazetesi Caracas için rakip olarak çalışıyor. Primera, The Biography of Diógenes Escalante adlı kitap, The Deluded Republic adlı röportaj kitabının ve “Cezasızlığa Karşı Sesler ve Yüzler” adlı sonraki haberin yazarıdır.

Bu yazı Milenyum Kalkınma Hedefleri Konusunda Gazeteciler için Kılavuz : 2015 ve Sonrası için Kalkınma Taahhütlerinin Haberleştirme adlı, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) tarafından yayınlanan ve aslen Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı’nın (GIJN) web sitesinde yayınlanan yazıdan alınmıştır. GIJN, 40 ülkede araştırma gazeteciliği alanında çalışan ve kâr amacı gütmeyen 90 kuruluştan oluşan bir dernektir. GIJN iki yılda bir Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferası’na ortak sponsorluk yapmaktadır. GIJN’yi Global Listserv üzerinden , Global Network News bülteni aracılığıyla ve Twitter ve Facebook hesaplarından takip edebilirsiniz.